In een periode van extreme warmte speelt het onderwerp hittestress ook weer op. Het onderwerp leeft op meerdere vlakken, van topsport tot arbeidsomstandigheden. Hittestress is in 2019 reeds vaker onder de aandacht gebracht door specifieke voorvallen bij defensie en tijdens een hardloopwedstrijd. Deze aandacht zal niet minder worden aangezien de Olympische Spelen van 2020 in Tokio plaats zullen vinden, een plaats waar sporters moeten presteren onder extreem warme en vochtige omstandigheden.  Dit artikel zal ingaan op het fenomeen hittestress: wat er kan gebeuren als het misgaat maar vooral wat er gedaan kan worden om het te monitoren.

Hittebelasting en hittestress

De blootstelling van het lichaam aan warmte waardoor er opwarming van het lichaam plaatsvindt, wordt ook wel hittebelasting genoemd. Wanneer er overbelasting als gevolg van de hitte plaatsvindt, kunnen er een aantal gevolgen optreden zoals prestatieverlies, slaapverstoring, gedragsverandering en verminderde arbeidsproductiviteit. Hittebelasting gaat over in hittestress wanneer de belasting tot een aantal serieuze hitte gerelateerde ziekten leidt:

• Warmte-uitslag: verstopte zweetbuisjes, daardoor blaasjes, roodheid en een jeukende huid;
• Hittekramp: onvoldoende rehydratie, daardoor kramp in been- en buikspieren;
• Hitte-uitputting: toegenomen kerntemperatuur (< 40˚ C), daardoor hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, onstabiel lopen en/of bleekheid;
• Hitteberoerte: toegenomen kerntemperatuur (> 40˚ C), daardoor versterkte tekenen van uitputting, afwijkend gedrag, hete, droge huid en verlies van bewustzijn.

Voorbeelden uit de praktijk

In de praktijk komt het vaak voor dat hittestress ernstige gevolgen heeft. Voor verschillende takken is er aandacht voor. 

Sport

Een actueel voorbeeld waarbij hittestress veel aandacht krijgt, werd in de inleiding al even genoemd, de Olympische Spelen van 2020 in Tokio. Het is belangrijk dat dit onderwerp zoveel aandacht krijgt. Nederland werd namelijk al eens opgeschikt door het overlijden van een hardloopster nadat ze vlak voor de finish van een groot hardloopevenement last kreeg van een hitteberoerte.

Wennen aan omstandigheden

In de aanloop naar die Olympische Spelen volgend jaar is er onderzoek gedaan naar wat de omstandigheden zullen zijn waar sporters moeten presteren. Daarin wordt gesproken over de zogeheten Wet Bulb Globe Temperature (WBGT) index. Dat is een gecombineerde maat voor temperatuur, vochtigheid, windkracht en zichtbare en infrarode zonnestraling. Het is dus een maat om omgevingsfactoren waarin iemand moet presteren, in kaart te brengen. Uit het onderzoek is gebleken dat de WBGT waardes tijdens de heetste periode van de dag binnen het annuleringsniveau vallen, omdat er een risico is op hitteberoerte bij inspanning[1].

Het wordt daarom aanbevolen om 1 maand voor de Olympische Spelen alvast te acclimeren (bijvoorbeeld met behulp van een klimaatkamer) en vlak voor de Olympische Spelen te acclimatiseren (alvast naar Tokio toe gaan). Zowel van acclimeren als acclimatiseren is bekend dat het positieve gevolgen heeft voor de prestatie.

Arbeid

Naast sport is het ook belangrijk om bij arbeid de omstandigheden in de gaten te houden om het risico op hittestress te verminderen. Ook daar zijn voorbeelden in het nieuws geweest waarbij bijvoorbeeld militairen last hebben gekregen van hitteletsel.

Net als bij sport wordt de WBGT-index ook binnen arbeid toegepast. Er is een tabel (zie hieronder) opgesteld met richtlijnen wat de werk/rust verhouding zou moeten zijn en hoeveel water er gedronken moet worden bij bepaalde WBGT-index waardes.

Monitoren

Het is duidelijk wat hittestress is en hoe vergaand de gevolgen ervan kunnen zijn. Nu is het zaak om te monitoren hoe hoog het risico daadwerkelijk is. Het monitoren hiervan kan gedaan worden aan de mens. Daarnaast speelt ook de omgeving waarin iemand sport of werkt een grote rol, dus is het ook belangrijk om die te monitoren.

Temperatuur meten bij de mens

Vergaande gevolgen van hittestress gaan gepaard met een verhoogde kerntemperatuur. Daarom kan het monitoren van de kerntemperatuur belangrijk zijn. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden met een capsule van CorTemp. Dit is een capsule die ingeslikt moet worden en is voorzien van een temperatuurgevoelige kwartskristal en telemetriesensor. De kerntemperatuur is vervolgens op een externe recorder af te lezen. Een andere manier is door middel van Zephyr. Daarbij wordt met behulp van onder andere een hartslagsensor de kerntemperatuur geschat op basis van een algoritme.

De omstandigheden in de omgeving meten

Eerder ging het al over de WBGT-index, welke een maat is voor meerdere factoren in de omgeving die van invloed zijn om hittestress. Met bijvoorbeeld een TSI QUESTemp wordt deze WBGT-index in kaart gebracht. Deze hittestress monitors meten de luchttemperatuur, relatieve vochtigheid, stralingstemperatuur en natte boltemperatuur. Met deze waardes wordt de WBGT-index berekend en kan op basis van eerder getoonde tabel een advies uitgebracht worden.

Tot slot…

Wordt het dan volledig afgeraden om arbeid te leveren of te sporten in de warmte? Zoals ook in dit artikel te zien is, het kan maar neem voldoende maatregelen. Kies in ieder geval voor een rustige training, dat kan zelfs al een stukje wandelen zijn. Zorg daarnaast voor een slimme planning op de dag waarbij het bijvoorbeeld verstandiger is om ’s ochtends heel vroeg te trainen. Verder is het zeer belangrijk heel veel te drinken, niet alleen tijdens, maar ook voor en na de training. Mocht u het toch niet zien zitten, ga dan lekker in de schaduw zitten met de voeten in een bak water en doe het lekker rustig aan.

---

Gebruikte bronnen voor dit artikel 

[1] Gerrett et al., 2019